Ubóstwo jawi się w Nowym Testamencie jako wartość, która posiada aspekt proroczy i charyzmatyczny. Jest formą złożonej ofiary. Czyny i nauka Jezusa w swoim aspekcie zbawczym są jednocześnie zorientowane na głodnych, cierpiących, wyzyskiwanych85.
Ewangelista, który odznaczał się pewną predylekcją do tematu ubóstwa był św. Łukasz, który opisuje zdarzenia pomijane u pozostałych synoptyków. Samo dzieciństwo Jezusa jest przedstawione jako ubogie86.
Pochwała ubóstwa rozpoczyna się pieśnią ubogich "Magnifikat". Matka Jezusa była wzorem ubogich Starego Testamentu87. Obdarzona znakiem ubóstwa, czyli dziewictwem,wyznała je wobec pełni Boga. "Wejrzał na uniżenie swojej służebnicy"(Łk 1,48). Nie był to rodzaj wyznania grzechu, lecz stwierdzenie, że w swej pokorze cechującej "ubogich Izraela" oczekuje ona wszystkiego od swego Pana88. Wyśpiewując wielkie miłosierdzie Boże głosi zwycięstwo ubogich, wysłuchanych w swej nadziei, przez przyjście Mesjasza - Króla w ubóstwie. Jej śpiew jest wypełnieniem kantyku Anny i Psalmu 113 (ww. 7-9). "Podnosi nędzarza z prochu, a dźwiga z gnoju ubogiego[...]"89. Również rozproszenie pysznych i mocarzy dla wyniesienia ubogich oraz odprawianie z niczym bogatych dla nasycenia głodnych (Łk 1,53) było znakiem miłosierdzia Pańskiego90.
Jezus rozpoczynając publiczną działalność w synagodze w dzień Szabatu wygłasza mowę programową. "Duch Pański spoczywa na mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, aby mu bogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność[...] abym obwoływał rok łaski od Pana"(Łk 4,18.19).
Wydarzenie z synagogi nazaretańskiej ma ogromne znaczenie w Ewangelii św. Łukasza (4,16-30). Rok łaski (rok jubileuszowy Starego Testamentu [Kpł 25,10]) to czas, w którym Jezus przyszedł głosić Dobrą Nowinę ubogim, przynieść im sprawiedliwość, wydobyć ich z nędzy, zwrócić im ziemię, którą Bóg dał im w dziedzictwo91.
Św. Mateusz tę samą prawdę ukazuje w związku z zapytaniem Jana Chrzciciela przez uczniów o godność mesjańską Jezusa. Jezus odpowiada na ich pytanie: "niewidomi wzrok odzyskują, chromi chodzą, trędowaci doznają oczyszczenia, głusi słyszą, umarli zmartwychwstają, ubogim głosi się Ewangelię"(Mt 11,5).
"Ubogim głosi się Ewangelię"jest wyrażeniem, umieszczonym na końcu, bo właśnie takie głoszenie jest znakiem identyfikującym Chrystusa, że On jest tym, który spełnia starotestamentowe oczekiwania zbawienia (por. Iz 57, 15; 61, 1). Jego czyny znajdują swój kulminacyjny punkt w głoszeniu Ewangelii ubogim92.
Również w świetle zwiastowania Ewangelii ubogim należy spojrzeć na pierwsze błogosławieństwo z "kazania na równinie" w wersji Łukaszowej i "kazania na Górze" z Ewangelii Św. Mateusza93."Błogosławieni jesteście wy, ubodzy, albowiem do was należy Królestwo Boże" (Łk 6,20), oraz "Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy Królestwo Niebieskie" (Mt 5,3).
Kontekst Łukaszowej wersji czterech błogosławieństw (6,20-22a) sprzyjałby przypuszczeniu, że zależało mu na ukazaniu skrajnie ciężkiej sytuacji, takiej jak ubóstwo, głód, płacz czy wyłączenie poza margines życia. Wnioski jednakże, jakie On wyciąga z błogosławieństw, każą przypuszczać, że nie tylko chodziło o pochwałę ubogich, głodnych czy płaczących jako takich, lecz jako uczniów Chrystusa, którzy tylko z tej racji należeli do ludzi ubogich dotkniętych przez los i do prześladowanych94. Sam wstęp Łukaszowej wersji błogosławieństw bardzo mocno akcentuje ich bliskość z Jezusem: "A On podniósł oczy na swoich uczniów i mówił" (6, 20)95.
Św. Łukasz wydaje się zachowywać autentyczne brzmienie słów Pana Jezusa96. Dodaje on słowo "w duchu" interpretując je w sensie religijno - etycznym97. Także według św. Mateusza "ubodzy w duchu" to chrześcijanie, którzy z miłości do Chrystusa i Jego Królestwa wyzbywają się wewnętrznie tego wszystkiego, co doczesne, a mając świadomość własnej niewystarczalności grzeszności, całą swą ufność składają w ręce swojego Ojca, który jest w niebie98.
Wezwania Pana Jezusa rozpoczynają się od słowa "błogosławieni". W języku greckim termin makârion posiada odpowiednik w hebrajskim ašre. Oba terminy oznaczają ludzi szczęśliwych, którzy się takimi czują i inni za takich uważają99. Błogosławieństwo więc ubogich staje się zapowiedzią bezpośredniego udziału w rzeczywistości eschatologicznej, zapowiadając pełny dostęp do dóbr życia wiecznego100. W tym znaczeniu ubodzy stanowią zdecydowanie największą grupę członków Ludu Bożego, pozbawionego jakiegokolwiek znaczenia i możności obrony przed możnymi, pozbawieni wszelkich gwarancji ludzkich, będących zarazem szczególnie podatnymi na świadomie rozwijanie religijnej postawy pokory i uległości101.
Do najbardziej znaczących przypowieści Pana Jezusa należą z ewangelii św. Łukasza o miłosierdziu, w tym "O miłosiernym Samarytaninie" (Łk 10,30-37)102. Może być ona uważana za paradygmat relacji do ubogich. Parabola jest poprzedzona krótkim dialogiem, który przypomina, że aby osiągnąć życie wieczne, trzeba praktykować podwójne przykazanie miłości to znaczy Boga i bliźniego103. Samarytanin udzielił pomocy spotkanemu na drodze do Jerycha człowiekowi zranionemu, pobitemu i ograbionemu przez zbójców. Swoją litością i miłosierdziem dał wyraz pozytywnej relacji do człowieka ubogiego104.
O preferencji na rzecz ubogich świadczy opis sądu ostatecznego (Mt 25,31-46). Każdy człowiek przejdzie do życia lub śmierci, zgodnie z jego postawą wobec spragnionych, obcokrajowców, nagich, chorych i więźniów, czyli, zgodnie z postawą wobec ubogiego. Choć słowo "ubogi" nie występuje w samym opisie sądu wyraźnie, jednak obejmuje on wiele sytuacji ubóstwa. Chociaż ubóstwo w opisie sądu ostatecznego nie należy identyfikować z ubóstwem jedynie ekonomicznym. Chodzi o każdą nędzę, każde nieszczęście105.
Przypowieść o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31), będąca także przykładem opcji na rzecz ubogich, wzmacnia pewne aspekty nauki zawartej w opowiadaniu o sądzie ostatecznym. Zapomnienie o ubogim decyduje o śmierci wiecznej. Łazarz (dosłownie "Bóg pomaga") jest typem ubogiego, którego Bóg przyjmuje (Łk 16,20.22), a anonimowy bogaty, który zaniedbał obowiązki wobec Boga, jest typem ludzi potępionych (Łk 12,13-21)106. Z drugiej strony bogaty młodzieniec z Ewangelii św. Łukasza jest przykładem człowieka, który nie przyjął pozytywneji radykalnej postawy na rzecz ubogich107.
W Ewangeliach synoptycznych Jezusową drogą jest droga wybranego przez siebie ubóstwa, o czym świadczą określające Go słowa :"Lisy mają nory i ptaki powietrzne gniazda, lecz Syn Człowieczy nie ma miejsca gdzie by głowę mógł oprzeć" (Mt 8,20; Łk 9,58). Jego uczniowie są tymi, którzy zostawiają wszystko, żeby pójść za Nim ( Mt 4,18-22; Mk 1,16-20; Łk5,1-11; J 1,35-51). Brak zapasów miał także charakteryzować wyjście uczniów na misje (Mt 10,1-16; Łk 9,1-6; 10,1-12). W tym sposobie życia kryło się podwójne oddzielenie: od posiadłości i od więzów rodzinnych (Mt 10,27nn; Łk 14,25-33)108.
Dzieje Apostolskie myśl o ubóstwie przedstawiają przede wszystkim w opisie idealnej gminy Jerozolimskiej: "Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby" (Dz 2, 44-45)109.
Jedność zatem wierzących realizowała się nie tylko w zgodzie na "prawdy do wierzenia",ale także jako praktyka ekonomiczna będąca częścią integralną tej jedności. Sens jej nie był negatywny w znaczeniu odrzucenia dóbr tego świata, ale pozytywny, tzn. aby "nikt nie był w potrzebie" (Dz 4,31), aby każdy otrzymał, co mu potrzeba (Dz 2, 44)110.
Przykładem działania zorganizowanego na rzecz ubogich jest zbiórka na rzecz gminy jerozolimskiej (która miała miejsce w czasie trzeciej podróży misyjnej św. Pawła w latach 57-60 zgodnej z życzeniem grona apostolskiego111.
W swoich listach do poszczególnych gmin i ich kierowników św. Paweł kładzie wyraźny nacisk na uprzywilejowanie ubogich." Niewielu tam mędrców według oceny ludzkiej, niewielu możnych, szlachetnie urodzonych" (1Kor 1,26). Wspólnotę zaś w Macedonii chwali za to, że"w dotkliwej próbie ucisku uradowali się i skrajne ich ubóstwo zajaśniało bogactwem prostoty" (2 Kor 1, 2)112.
Apostoł narodów przypomina swojemu uczniowi Tytusowi, aby wiernie spełniał dobre czyny dla zaspokojenia ludzkich koniecznych potrzeb ubogich (Tt 3, 14), zaś w liście do Rzymian chwali Marię, Urbana, Tryfenę, Tryfozę, którzy pracowali i owoce swojego trudu użyczali innym, bardziej potrzebującym (Rz 16, 3-16)113.
W liście do Efezjan św. Paweł podejmuje myśl o możliwości udzielania potrzebującym jako dojrzałą motywację pracy: "Kto dotąd zazwyczaj kradł, niech przestanie kraść, lecz raczej niech pracuje, dokonując własnymi rękoma czynu dobrego, by miał z czego udzielać potrzebującemu" (Ef 4, 28; por. Dz 20, 34)114.
Świadectwem opcji na rzecz ubogich a zarazem gwałtownej polemiki z bogatymi jest list św. Jakuba115. W nim ubodzy są wywyższeni a bogaci, poniżeni. Apostoł podkreśla, że Bóg wybrał biednych na bogatych we wierze i na dziedziców Królestwa. Bogaci zaś uciskając biednych znieważają imię Chrystusa. Św. Jakub uczy, że jest niesprawiedliwością czcić na zgromadzeniu i wyżej stawiać bogatych, przystrojonych w złote pierścienie i wspaniałe szaty, niż biednych (Jk2,1.2). Bogatych spotka nieszczęście, bo gromadzili skarby, zatrzymywali zapłatę, zabijali sprawiedliwego (Jk 5,1-6)116.
Apokalipsa natomiast, ostatnia księga Nowego Testamentu, uwagę ubogim poświęca w listach do Kościołów w Smyrnie (Ap 2,9) i Laodycei (Ap 3,17)117.Młody Kościół w Smyrnie prześladowany znajdował się w bogatym mieście, ale był ze wszystkich Kościołów materialnie najsłabszy118, o czym świadczą słowa Anioła:" Znam twój ucisk i ubóstwo - ale ty jesteś bogaty..."(Ap 2,9). Występujące w wierszu słowo "ubóstwo" ( ptōcheia) ma znaczenie ubóstwa materialnego119.
Poszczególne przeto księgi Starego i Nowego Testamentu obfitują w liczne fragmenty dające ubogim uprzywilejowaną pozycję. Począwszy od ksiąg mojżeszowych a skończywszy na Apokalipsie św. Jana zauważa się opcję na rzecz ubogich.
85 J. Majka, dz. cyt., s.72
86 J. Szlaga, Jezus o pracy i dobrach materialnych, w: Biblia Księga życia Ludu Bożego, Lublin 1980, s.107
87 F. Gryglewicz, Wstęp do Nowego Testamentu, Poznał - Warszawa 1969, s.231
88 M. Thurian, Maryja Matka Pana figura Kościoła, Warszawa 1990, s.46
89 tamże, s.109
90 tamże, s.110
91 R. L. Recalde, Błogosławieństwa - Ewangelia i program życia, Communio 6 (1986) nr 5(35), s.23
92 H. H, Esser, art. cyt., s.825
93 J. Kudasiewicz, Kazanie na Górze - Ewangelia i program życia, Communio 6(1986) nr 5(35), s.23
94 Według F. Gryglewicza z Ewangelii św. łukasza wynika, że Chrystus nie nakazywał wszystkim porzucał swych dóbr. Zadowalał sił tym, że Zacheusz tylko połowł swych dóbr rozdał ubogim (18,10nn), przyjmował wsparcie bogatych niewiast galilejskich (8,2). A nawet miał w tym środowisku przyjaciół. - F. Gryglewicz, Wstęp do Nowego Testamentu, dz. cyt., s.292-293
95 J. Szlaga, art. cyt., s.109
96 J. Kudasiewicz, art. cyt., s.571
97 tamże, art. cyt., s.572
98 J. Drozd, dz. cyt., s.171
99 S. Włodarczyk, Miłosierdzie Jezusa w Historii Zbawienia, Ruch biblijny i Liturgiczny 38(1984) 360
100 L. Stachowiak, Osiem Błogosławieństw na tle pojęć etycznych mieszkańców Palestyny w epoce Chrystusa, Roczniki Teologiczno - Kanoniczne 23(1974) z. 1, s.51
101 tamże, s.55
102 tamże, 55
103 por. W. Barclay, Ewangelia św. łukasza, Warszawa 1984, s.195
104 tamże
105 J. Homerski, Ewangelia według św. Mateusza, w: Pismo święte Nowego Testamentu, Poznał - Warszawa 1979, t. III, s.322-333
106 H. H, Esser, art. cyt., s.825.
107 por. W. Barclay, Ewangelia wg. św. łukasza, dz. cyt., s.314-315
108 C. Brown, Poor, The New International Dictionary of New Testament Theology, Michigan 1959, vol. 1, s.825
109 A. Vanhoye, art. cyt., s.14
110 E. Dąbrowski, Dzieje apostolskie, w: Pismo święte Nowego Testamentu, Poznań 1961, t. V, s.261
111 Jest tego wyraźny ślad w Liście do Galatów, gdzie apostołowie"Jakub, Kefas i Jan uwałami za filary"(2,9n) podali Pawłowi i Barnabie ręce na znak wspólnoty. Warunkiem była jednakże pamięć o ubogich. Paweł wziął na siebie niejako obowiązek materialnego wsparcia chrześcijan w Jerozolimie. - por. A. Bosowki, Napomnienia do pracy fizycznej i ich motywacja w nauczaniu św. Pawła, Studia z Biblistyki, Warszawa 1990, t. V, s.296
112 P. Góralczyk, Ubóstwo duchowe a ubóstwo materialne, Communio 6(1986) nr 5(35), s.49
113 A. Bosowski, art. cyt., s.295
114 tamże, s.300
115 C. Brown, art. cyt., s.825
116 P.Góralczyk, art. cyt., s.50
117 H.H. Esser, art. cyt., s.826
118 H. Turkanik, Księga Objawienia. Systematyczny wykład Apokalipsy, Jastrzębie Zdrój 1993, s.70
119 F. Sieg, Listy do siedmiu Kościołów. Apokalipsa św. Jana 1-3 z komentarzem egzegetyczno - teologicznym, Warszawa 1989, s.63